چگونه مهارت انتقاد کردن و انتقاد پذیری را در خود تقویت کنیم؟
شأن و منزلت
شأن معمولا به عنوان حسی از خودارزشی، بهویژه در چشم دیگران دیده میشود. بنا بر پژوهشی، دانشجویان چینی دانشگاه، کسر شأن را به عنوان ناکامی در برآوردن انتظارات از خود یا آنچه دیگران انتظار دارند، میبینند. در فرهنگهایی که بیشتر فردگرا هستند، سخنرانان و شنوندگان نگران حفظ شأن خودشان و نه دیگران هستند. با این حال، در موقعیتی میان مردمی با فرهنگهای جمعگرا، سخنران نباید فقط نگران حفظ شأن خود باشد؛ بلکه باید به شأن شنوندگان نیز توجه کند.
ارتباط چشمی
قوانین مربوط به حفظ ارتباط چشمی از فرهنگی به فرهنگ دیگر متغیر است؛ ارتباط چشمی، بر اینکه ما چطور بازخورد میدهیم، سؤال میپرسیم یا نقد میکنیم، اثرگذارند. برای نمونه، در بسیاری از فرهنگها، نگاهنکردنِ مستقیم در چشم فرد، نشانهی احترام است و دقیقا اهالی آمریکای شمالی، برعکس آن را انتظار دارند. در بسیاری از فرهنگهای سنتی عرب، قابلقبول نیست که زن ارتباط چشمیاش را با مردی حفظ کند. به علاوه، در بسیاری از جوامع آفریقایی-آمریکایی و آمریکای لاتین، کودک با نگاهنکردنِ مستقیم در چشم بزرگسالی که با وی صحبت میکند، به او احترام میگذارد. آنچه مهم است اینکه نبودِ ارتباط چشمی را به عنوان نشانهای از بیتفاوتی یا بیاحترامی تعبیر نکنید.
نقد مؤثر: مثبت، مشخص، عینی و سازنده
انتقاد مؤثر باید با نیت مثبت، مشخص، عینی و سازنده صورت بگیرد تا به نتایجی مطلوب برسد.
نخستین قاعده برای نقد مؤثر این است: «به فرد احترام بگذارید؛ در نقد بر رفتاری که باید تغییر کند، تمرکز کنید؛ بر آنچه که مردم واقعا میگویند یا انجام میدهند.»
انتقاد سازنده، مهارتی است که در همهی زندگی به کارتان خواهد آمد. اینکه بتوانید بهخوبی نقد کنید، به شما فرصتی میدهد تا به شکلی مثبت، اثری شخصی و حرفهای بهجا بگذارید. نقد مؤثر به دو دلیل زیر سودمند است:
۱. ایدهها و دیدگاههای جدید را کشف میکند؛
۲. منطقِ بحث را میآزماید و کمبودهایش را آشکار میکند.
چگونه مهارت انتقاد کردن و انتقاد پذیری را در خود تقویت کنیم؟
تکنیکهای انتقاد سازنده
هدف انتقاد سازنده، بهبود رفتار یا نتایج رفتاری یک نفر است؛ و در عین حال، خودداری آگاهانه از حملههای شخصی و سرزنشهای غرضورزانه. اینگونه انتقاد با بیانی قابلقبول برای فرد مورد نظر شکل میگیرد و اغلب تصدیق میکند که خودِ منتقد نیز عاری از کمبود و اشتباه نیست.
از توهین و زبانی غیردوستانه بپرهیزید و از عباراتی مانند «من احساس میکنم…» و «اینطور متوجه شدم که…» بهره بگیرید. منتقدان سازنده میکوشند تا خودشان را بهجای فرد مورد انتقاد بگذارند و از دیدگاه او ببینند که همهچیز چطور به نظرشان خواهد آمد.
انتقاد راهگشا باید:
با نیتی مثبت و انگیزهای دوستانه صورت گیرد: شما نه تنها پیامهایی دربارهی اینکه پیام دیگری را چطور درک کردهاید میفرستید، بلکه میکوشید احساسی را که نسبت به طرف مقابل و رابطهتان با وی دارید، بهخوبی منتقل کنید. یادآوری این نکته به شما کمک خواهد کرد تا نقدهایی سازنده انجام دهید.
مشخص و شفاف باشد: به فردِ مورد انتقاد اجازه دهید که شفاف و دقیق بداند کدام رفتار را باید بازنگری کند.
عینی و واقعگرایانه باشد: نقد عینی شما باعث میشود تا فردِ مورد انتقاد، نه تنها پیام را دریافت کند، بلکه حاضر باشد عملا کاری در موردش انجام دهد. اگر انتقاد شما عینی و ملموس باشد، مقاومت در برابرش دشوارتر خواهد بود.
سازنده و سودمند باشد: از حملههای شخصی و سرزنش، زبان اهانتآمیز و لحن غیردوستانه بپرهیزید. همچنین، بکوشید از لحنِ ارزیابانه یا قضاوتگرانه، مانند «تو اشتباه میکنی» یا «چنین ایدهای احمقانه است» خودداری کنید؛ برخورد سازنده باعث میشود دریافتکنندهی پیام احساسِ نیاز کمتری به واکنشی تدافعی داشته باشد و نقد شما را با آغوشی گشادهتر بپذیرد.
چنانکه از نامش پیداست، نقد سازنده باید هدف سازندگی، اصلاح یا بهبودِ موقعیتی را داشته باشد؛ هدفی که معمولا با بهکارگیری لحنی غیردوستانه یا حملههای کوبندهی شخصی مخدوش میشود.
انتقاد مؤثر میتواند افراد را به تغییر در آنچه میاندیشند و انجام میدهند، وادارد؛ بنابراین، نقد باعث تغییر، تحول و دگرگونی است. انتقاد مؤثر حتی میتواند راهگشا و رهاییبخش باشد و با بهکارگیری ایدههای فرصتآفرین، با ایدههایی که افراد را اسیر نگه میدارند، مبارزه کند؛ و در عین حال، بهشکلی آگاهانه، از حملههای شخصی و سرزنشهای مغرضانه مبرا باشد.
تکنیکهایی برای پذیرش انتقاد
هنگام دریافت نقد بکوشید پذیرا، بیتعصب و مشتاق به جستوجوی حقیقت باشید.
پذیرش هرگونه نقدی، حتی اگر مؤثر و مفید باشد، دشوار است. بهطور مطلوب، نقد باید مثبت، مشخص، عینی و سازنده باشد. نقدکردن با تأثیرگذاری واقعی، یک هنر است؛ شاید منتقد نیت خوبی داشته باشد؛ اما ارائهاش چنان ضعیف باشد که به آزردگی و رنجش بینجامد؛ برای نمونه، چنین جملههایی را بارها شنیدهایم: «نمیدانم چرا وقتی به نامزدم میگویم دست از خوردن مقدار زیادی سیبزمینی سرخشده بردارد ناراحت میشود؛ من فقط نگران سلامتیاش هستم!» برای اینکه نقد واقعا سازنده باشد، هدف آن باید بهبود موقعیت، بدون بهکارگیری لحنی غیردوستانه یا حملههای شخصی و غرضورزانه باشد.
درک و دریافت انتقاد در حقیقت، مهارتی شنوایی است که در بسیاری از موقعیتهای زندگی، از جمله در خانه، مدرسه، دانشگاه و محیط کار، بهکار میآید. در اینجا، به سه نکتهای که به دریافت مؤدبانهی انتقاد کمک میکنند، اشاره میکنیم:
چگونه مهارت انتقاد کردن و انتقاد پذیری را در خود تقویت کنیم؟
١. بپذیرید که بینقص نیستید
اگر هرگاه که کاری را آغاز میکنید، چنین بیندیشید که هیچچیز اشتباه پیش نخواهد رفت، در حال گولزدن خودتان هستید. شما اشتباه میکنید. همه اشتباه میکنند. نکتهی مهم این است که از اشتباهاتتان بیاموزید و یک اشتباه را دو بار تکرار نکنید.
٢. تعصب را کنار بگذارید
این واقعیت را بپذیرید که دیگران شاید چیزی را ببینند که شما نمیبینید. حتی اگر با نقدی موافق نیستید، به این بیندیشید که شاید دیگران نکتهای را میبینند که شما حتی از آن آگاه نیستید. اگر آنها میگویند که شما فردی منفیگرا یا ازخودراضی هستید و خودتان احساس نمیکنید که اینگونه هستید، خب شاید باشید و فقط نتوانید آن را ببینید. پس تعصب و لجاجت را کنار بگذارید و این واقعیت را در نظر بگیرید که شاید حق با آنها باشد؛ و از این فرصت به نفع خودتان بهره بگیرید تا خودتان را ارزیابی کنید.
٣. به دنبال شفافسازی در مورد جنبههایی از انتقاد باشید که از آنها مطمئن نیستید
اگر متوجه نقدی نمیشوید، محکوم به تکرار همان اشتباهات هستید. پس از سخنان منتقد یادداشتبرداری کنید و از او پرسوجو کنید. بکوشید دیدگاههای منتقد را بهدقت موشکافی کنید و ببینید که دقیقا کدام بخش از کار یا رفتارتان از نگاه او دچار کمبود یا اشکال است.
گاهی سخنگفتن آسانتر از عملکردن است؛ اما دریافت نقدهای مؤثر فرصتی فراهم میکند تا پیرامونتان را متفاوت ببینید؛ عملکردتان را بهبود ببخشید و از اشتباهاتتان بیاموزید.
منبع: کی ورک – چطور
——————————–
درباره کلینیک
اولین مرکز درمان سوء مصرف مواد با مجوز رسمی از دانشگاه علوم پزشکی استان گیلان
کلینیک ترک اعتیاد پویان (سال تاسیس : 1385 )
دکتر سیده زهرا پیرو نذیری
ساعت کار صبح ها 9 الی 13 و عصر ها 17 الی 21
آدرس : رشت – خیابان مطهری – بین مسجد چهار برادران و سه راه حاجی آباد – ساختمان حکمت – طبقه 2
تلفن : 33330485 013 – 33341501 013
پست الکترونیک :info@pooyanclinic.ir
اینستاگرام : instagram.com/pooyan_clinic
—————-