عتیاد یکی از بزرگترین چالش‌های اجتماعی است که ریشه‌های آن اغلب به دوران کودکی بازمی‌گردد. تحقیقات نشان می‌دهند کودکانی که مهارت‌های زندگی، عزت نفس و توانایی حل مسئله را از همان سال‌های اولیه یاد می‌گیرند، در نوجوانی و بزرگسالی کمتر به سمت مصرف مواد مخدر گرایش پیدا می‌کنند. این مقاله به بررسی روش‌های آموزش مهارت‌های زندگی به والدین می‌پردازد تا آن‌ها بتوانند از همان کودکی، فرزندان خود را در برابر اعتیاد واکسینه کنند.
مقدمه
امروزه با گسترش مواد مخدر صنعتی و افزایش فشارهای اجتماعی، نوجوانان بیش از هر زمان دیگری در معرض خطر اعتیاد قرار دارند. بسیاری از والدین تصور می‌کنند که پیشگیری از اعتیاد فقط به معنای هشدار دادن درباره‌ی عوارض مواد مخدر است، در حالی که تحقیقات نشان می‌دهد تقویت مهارت‌های فردی و اجتماعی از کودکی، مؤثرترین روش برای مصون‌سازی فرزندان در برابر اعتیاد است.
والدین نقش کلیدی در آموزش این مهارت‌ها دارند. اما چگونه می‌توانند از همان سال‌های ابتدایی زندگی، فرزندانی قوی، مستقل و مقاوم در برابر آسیب‌های اجتماعی پرورش دهند؟
مهارت‌های اساسی که والدین باید به فرزندان آموزش دهند
۱. مهارت «نه» گفتن و مقاومت در برابر فشار همسالان
کودکان باید یاد بگیرند که در موقعیت‌های ناخواسته (مثل پیشنهاد مصرف مواد) با اعتمادبه‌نفس «نه» بگویند.
والدین می‌توانند با بازی‌های نقش‌آفرینی (مثلاً شبیه‌سازی پیشنهاد سیگار توسط یک دوست)، این مهارت را تقویت کنند.
۲. تقویت عزت نفس و خودباوری
کودکانی که احساس ارزشمندی می‌کنند، کمتر به دنبال تأیید دیگران از طریق رفتارهای پرخطر هستند.
تشویق نقاط قوت، پذیرش اشتباهات بدون سرزنش و ایجاد فضای امن عاطفی در خانه، عزت نفس کودکان را افزایش می‌دهد.
۳. آموزش حل مسئله و مدیریت استرس
بسیاری از نوجوانان به دلیل ناتوانی در مقابله با مشکلات (مثل شکست عاطفی یا تحصیلی) به مواد مخدر پناه می‌برند.
والدین باید به کودکان بیاموزند که چگونه با چالش‌ها روبرو شوند و راه‌حل‌های منطقی پیدا کنند.
۴. ایجاد ارتباطات سالم خانوادگی
کودکانی که با والدین خود رابطه‌ی صمیمی و باز دارند، در صورت مواجهه با مشکلات، بیشتر با آن‌ها مشورت می‌کنند.
گفت‌وگوی روزانه، گوش دادن فعال و پرهیز از قضاوت، اعتماد فرزند به والدین را افزایش می‌دهد.
۵. آگاهی‌دهی غیرترس‌آور درباره‌ی مواد مخدر
به جای ترساندن، واقعیت‌ها را به زبان ساده و متناسب با سن کودک بیان کنید.
مثلاً به جای گفتن «اگر مواد بکشی می‌میری!» بگویید: «این مواد باعث می‌شود مغز تو دیگر نتواند خوب فکر کند و کنترل بدن را از دست بدهی.»
راهکارهای عملی برای والدین
✅ الگوی خوبی باشید: کودکان از رفتار والدین بیشتر از حرف‌های آن‌ها یاد می‌گیرند. اگر سیگار می‌کشید یا از مواد استفاده می‌کنید، انتظار نداشته باشید فرزندتان توصیه‌های شما را جدی بگیرد.
✅ فضای خانه را امن و حمایتگر نگه دارید: کودکانی که در محیط‌های پرتنش و پر از اختلاف زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض خطر اعتیاد قرار دارند.
✅ مهارت‌های اجتماعی را تقویت کنید: ثبت‌نام در کلاس‌های ورزشی، هنری و گروه‌های بازی، فرصت یادگیری تعامل سالم با دیگران را فراهم می‌کند.
✅ مراقب دوستان و ارتباطات فرزندتان باشید: بدون فضولی کردن، از محیط اجتماعی کودک خود آگاه باشید و در صورت مشاهده‌ی روابط ناسالم، مداخله‌ی مناسب داشته باشید.
نتیجه‌گیری
پیشگیری از اعتیاد باید از کودکی آغاز شود، و والدین مهم‌ترین نقش را در این زمینه دارند. با آموزش مهارت‌های زندگی، ایجاد اعتمادبه‌نفس و برقراری ارتباطی سالم با فرزندان، می‌توان آن‌ها را در برابر آسیب‌های اجتماعی، از جمله اعتیاد، مقاوم کرد. به جای ترساندن کودکان، باید به آن‌ها توانایی مقابله با چالش‌ها را آموخت تا در آینده نیازی به پناه بردن به مواد مخدر نداشته باشند.
*****************
درباره کلینیک
اولین مرکز درمان سوء مصرف مواد با مجوز رسمی از دانشگاه علوم پزشکی استان گیلان
کلینیک ترک اعتیاد پویان (سال تاسیس : 1385)
دکتر سیده زهرا پیرو نذیری
ساعت کار صبح ها 9 الی 13 و عصر ها 17 الی 21
آدرس : رشت – خیابان مطهری – بین مسجد چهار برادران و سه راه حاجی آباد – ساختمان حکمت – طبقه 2
تلفن : 33330485 013 – 33341501 013
پست الکترونیک :info@pooyanclinic.ir
اینستاگرام : instagram.com/pooyan_clinic
