بازگشت به اعتیاد یکی از چالش‌های مهم در مسیر بهبودی از اعتیاد به مواد مخدر است. بسیاری از افراد، حتی پس از گذراندن دوره‌های ترک، ممکن است به دلیل عوامل گوناگون به مصرف مواد بازگردند. این عوامل شامل دلایل جسمانی، روانی و اجتماعی است. در ادامه به بررسی علل بازگشت به اعتیاد و راهکارهای پیشنهادی برای مقابله با آن می‌پردازیم:
علل بازگشت به اعتیاد
۱. وسوسه و تمایل شدید به مصرف مواد: پس از ترک مواد، بسیاری از افراد همچنان تمایل و وسوسه شدیدی به مصرف دارند. این وسوسه می‌تواند با یادآوری تجربیات خوشایند یا کاهش دردهای روحی و جسمی ناشی از ترک ایجاد شود.۲. عوامل روانی و احساسات منفی: افرادی که با مشکلات روانی مانند افسردگی، اضطراب یا استرس مواجه هستند، در برابر بازگشت به اعتیاد آسیب‌پذیرتر هستند. مصرف مواد برای برخی افراد به عنوان یک راه‌حل موقتی برای فرار از احساسات منفی یا مشکلات زندگی عمل می‌کند.
۳. فقدان حمایت‌های اجتماعی و خانوادگی: افرادی که پس از ترک مواد از حمایت کافی از سوی خانواده و دوستان برخوردار نیستند، ممکن است به دلیل احساس تنهایی و بی‌پناهی دوباره به سمت مصرف مواد بازگردند.
۴. قرار گرفتن در محیط‌ها و شرایط محرک: بازگشت به محیط‌هایی که فرد در آن‌ها مواد مصرف می‌کرده یا ارتباط با دوستان و افرادی که هنوز مواد مصرف می‌کنند، می‌تواند به عنوان محرک بازگشت به مصرف مواد عمل کند.
فقدان مهارت‌های مقابله‌ای و حل مسئله: بسیاری از افراد در مهارت‌های مقابله‌ای و مدیریت استرس ضعف دارند و به محض مواجهه با مشکلات، به مواد مخدر پناه می‌برند.
۶. مشکلات جسمانی و علائم ترک طولانی‌مدت: در برخی افراد، علائم ترک مانند دردهای جسمانی، بی‌خوابی و خستگی پس از ترک مواد ممکن است برای مدتی طولانی ادامه یابد و آن‌ها را به بازگشت به مصرف مواد ترغیب کند.راهکارهای پیشنهادی برای جلوگیری از بازگشت به اعتیاد
۱. مشاوره و روان‌درمانی: مشاوره روان‌شناختی و استفاده از تکنیک‌های روان‌درمانی مانند رفتاردرمانی شناختی (CBT) می‌تواند به افراد کمک کند تا وسوسه‌ها و افکار منفی خود را مدیریت کنند و مهارت‌های مقابله‌ای سالم‌تری برای مقابله با مشکلات به دست آورند.۲. حمایت خانواده و دوستان: حمایت اجتماعی از سوی خانواده و دوستان نقش مهمی در بهبودی و جلوگیری از بازگشت به اعتیاد دارد. داشتن روابط عاطفی سالم و محیطی امن می‌تواند به فرد کمک کند تا در برابر وسوسه‌ها مقاوم‌تر باشد.
۳. گروه‌های حمایتی و جلسات مشاوره گروهی: شرکت در جلسات گروهی (مانند گروه‌های همیاران AA یا NA) به فرد کمک می‌کند تا از تجربیات دیگران بهره‌مند شود و احساسات خود را با افرادی که شرایط مشابهی دارند، به اشتراک بگذارد. این گروه‌ها به ایجاد حس همبستگی و کاهش احساس تنهایی کمک می‌کنند.
۴. یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای و مدیریت استرس: آموزش مهارت‌های زندگی، مانند کنترل استرس، حل مسئله، تصمیم‌گیری و ارتباطات مؤثر، می‌تواند به افراد کمک کند تا در مواجهه با چالش‌های زندگی بدون بازگشت به مصرف مواد، راه‌حل‌های سالم‌تری بیابند.
اجتناب از محیط‌ها و افراد محرک: افراد در دوره بهبودی باید از مکان‌ها و افرادی که می‌توانند آن‌ها را به مصرف مواد وسوسه کنند، اجتناب کنند. تغییر محیط‌های سابق، انتخاب دوستان جدید و دوری از شرایط تحریک‌کننده می‌تواند در این مسیر مفید باشد.
پایبندی به برنامه‌های درمانی و دارویی: برخی از افراد ممکن است نیاز به داروهای خاصی برای کاهش وسوسه و مدیریت علائم ترک داشته باشند. در این موارد، پایبندی به برنامه دارویی و پیگیری منظم جلسات درمانی از اهمیت بسیاری برخوردار است.
ورزش و فعالیت‌های سالم: شرکت در فعالیت‌های بدنی و ورزش به افزایش ترشح هورمون‌های شادی‌آور در بدن کمک می‌کند و می‌تواند یک جایگزین سالم برای مصرف مواد باشد. ورزش همچنین در کاهش استرس، اضطراب و افسردگی تأثیرگذار است.
تعیین اهداف و برنامه‌های آینده: داشتن اهداف مشخص و برنامه‌ریزی برای آینده می‌تواند به افراد انگیزه و احساس معنا در زندگی بدهد. این امر باعث می‌شود که فرد به سمت اهداف مثبت و سالم حرکت کند و از بازگشت به اعتیاد پرهیز کند.
افزایش خودآگاهی و پذیرش: افراد باید یاد بگیرند که با وسوسه‌ها و تمایلات خود به شیوه‌ای هوشمندانه و خودآگاهانه برخورد کنند. آگاهی از وضعیت خود و پذیرش احساسات، بدون این‌که به آن‌ها اجازه داده شود رفتارهای ناسالم را هدایت کنند، می‌تواند در جلوگیری از بازگشت به اعتیاد مؤثر باشد.
نتیجه‌گیری
بازگشت به اعتیاد یک خطر واقعی در فرآیند بهبودی است که به دلیل عوامل مختلف جسمانی، روانی و اجتماعی رخ می‌دهد. با این حال، از طریق به‌کارگیری راهکارهای حمایتی و درمانی، می‌توان از این چرخه جلوگیری کرد. داشتن برنامه‌ریزی مناسب، استفاده از حمایت‌های اجتماعی، و ارتقای مهارت‌های زندگی به فرد کمک می‌کند تا مسیر بهبودی را با موفقیت طی کند و به زندگی سالم و بدون مواد مخدر بازگردد.
************
درباره کلینیک
اولین مرکز درمان سوء مصرف مواد با مجوز رسمی از دانشگاه علوم پزشکی استان گیلان
کلینیک ترک اعتیاد پویان (سال تاسیس : 1385)
دکتر سیده زهرا پیرو نذیری
ساعت کار صبح ها 9 الی 13 و عصر ها 17 الی 21
آدرس : رشت – خیابان مطهری – بین مسجد چهار برادران و سه راه حاجی آباد – ساختمان حکمت – طبقه 2
تلفن : 33330485 013 – 33341501 013
پست الکترونیک :info@pooyanclinic.ir
اینستاگرام : instagram.com/pooyan_clinic
