این مواد به چهار گروه تقسیم‌بندی می‌شوند: سستی‌زاها، کانابینوییدها، محرک‌ها و توهم‌زاها.
سستی‌زاها: موادی هستند که مصرف آنها روی اعصاب مصرف‌کننده اثر می‌گذارد، در نتیجه فعالیت فکری و بدنی او را سست می‌کند. سستی‌زاها یا نارکوتیک‌ها شامل تریاک، مورفین، هروئین و کدئین است.
مواد اعتیادآور، موادی با ویژگی‌های دارویی هستند که با سوء مصرف یا مصرف بیش از اندازه، به منظور کسب لذت یا تجربه حالت‌های غیرعادی، استفاده می‌شوند. مصرف دائمی این مواد، سبب وابستگی دارویی و اعتیاد مصرف‌کننده می‌شود.
وابستگی به مواد مخدر و روان‌گردان، پدیده‌ای زیستی و بر دو نوع است:
۱- وابستگی روحی، بیمار به دنبال مصرف مواد می‌رود تا حالت‌های روحی و شخصی خود را خوشایند کند.
۲- وابستگی بدنی، یعنی حالتی که قطع دارو باعث به وجود آمدن علائمی می‌شود که خوشایند بیمار نیست. گفته می‌شود که بدن به یک حالت تعادلی جدید، در زمان مصرف این مواد می‌رسد که اگر این تعادل با مصرف نکردن آن به هم بخورد، بدن به گونه‌ای مخالف عمل می‌کند و علایم ناخوشایند بروز می‌کند. وابستگی روحی تقریبا همیشه قبل از وابستگی بدن به وجود می‌آید، اما به ضرورت منجر به آن نمی‌شود.
مواد اعتیادآور به چهار گروه تقسیم‌بندی می‌شوند:
۱- سستی‌زاها: موادی هستند که مصرف آنها، روی اعصاب مصرف‌کننده اثر می‌گذارد، در نتیجه فعالیت فکری و بدنی او را سست می‌کند.
۲- کانابینوییدها: کانابینوییدها یا حشیش‌ها نیز شامل سه نوع مشهور حشیش، گراس و ماری‌جوانا هستند. این مواد شادی‌آور نیستند، ولی اثر توهم‌زایی دارند.
۳- محرک‌ها: مصرف آن روی اعصاب تاثیر می‌گذارد و در نتیجه فعالیت‌های فکری و بدنی مصرف‌کننده بیشتر باعث هیجان می‌شود.
۴- توهم‌زاها: با مصرف این مواد، فرد دچار توهم‌های حسی و بصری می‌شود. این مواد را هالوسینوژن نیز می‌گویند: از جمله داروهای مهم توهم‌زا، می‌توان به «ال اس دی» و «مسکالین» اشاره کرد. تغییر و اختلال در خلق و خو، ادراک و حواس بینایی، شنوایی و احساسات، القای حالت رویا از جمله ویژگی‌های داروهای توهم‌زاست.
● سستی‌زاها
سستی‌زاها یا نارکوتیک‌ها شامل تریاک، مورفین، هروئین و کدئین است.
● ساز و کار سستی‌زاها
آلکالوئیدهای تریاک، اثرشان را با چسبیدن به گیرنده‌های خود در دستگاه عصبی اعمال می‌کنند. در سال ۱۹۷۴ میلادی یک عامل داخلی با اثراتی شبیه به تریاک کشف شد و انکفالین نام گرفت. چندین شکل از این ماده از مغز جدا شد که در کل، آنها را آندورفین نام نهادند. آندورفین‌ها در انتقال عصبی شرکت دارند و برای از بین بردن درد در بدن به کار می‌روند. هنگامی که شخص دچار صدمه جسمی می‌شود، این مواد به طور طبیعی آزاد می‌شوند و مسوول از بین بردن درد در مواقع صدمه حاد به بدن هستند.
مواد نشئه‌آور عمل پیام‌رسان انکفالین را تقلید می‌کنند و اگر به مدت طولانی مصرف شوند، باعث کاهش تعداد گیرنده‌های انکفالین در نرون‌ها می‌شوند. وقتی نشئه‌آورها به بدن نرسند، پیام‌های درد به خوبی سرکوب نمی‌شوند، مگر پس از مدت زمان طولانی که دوباره تعداد گیرنده‌ها به حالت عادی بازگردد.
هروئین بسیار قوی‌تر از مورفین و بیشتر از آن محلول در چربی است؛ در نتیجه در مدت زمان کوتاه‌تری از سد مغزی عبور می‌کند و شروع اثر آن سریع‌تر است.
کدئین به طور طبیعی در حدود نیم درصد در تریاک وجود دارد. بعد از جذب، مقداری از کدئین تبدیل به مورفین می‌شود و به گیرنده‌های عصبی مورفین می‌چسبد. مواد مصنوعی مانند متادون، مپریدین و پنتازوسین هم به گیرنده‌های مورفین می‌چسبند. تغییر در تعداد گیرنده‌های مورفین در اثر تماس مداوم با تریاک صورت می‌گیرد و باعث ایجاد وابستگی می‌شود.
با چهار بار استفاده مداوم از تریاک، تحمل شخص نسبت به آن بالا می‌رود. اما برای ایجاد شدن علایم قطع دارو یعنی ایجاد وابستگی بدنی تعداد دفعات بیشتری لازم است. سستی‌زاها نیز روی بخشی از مغز به نام دستگاه لیمبیک اثر می‌گذارند و باعث آزاد شدن دوپامین می‌شوند. سلول‌های عصبی که مرکز لذت را می‌سازند، با زبان شیمیایی دوپامین با هم ارتباط برقرار می‌کنند. این مولکول به عنوان پیام‌رسان عصبی از یک نورون (سلول عصبی) به نورون دیگر می‌رود، بر میزان آزاد شدن پیام‌رسان از نورون‌های دیگر تاثیر می‌گذارد و احساسی از خوشحالی ملایم تا سرخوشی شدید را به وجود می‌آورد.
———-
درباره کلینیک
اولین مرکز درمان سوء مصرف مواد با مجوز رسمی از دانشگاه علوم پزشکی استان گیلان
کلینیک ترک اعتیاد پویان (سال تاسیس : 1385 )
دکتر سیده زهرا پیرو نذیری
ساعت کار صبح ها 9 الی 13 و عصر ها 17 الی 21
آدرس : رشت – خیابان مطهری – بین مسجد چهار برادران و سه راه حاجی آباد – ساختمان حکمت – طبقه 2
تلفن : 33330485 013 – 33341501 013
پست الکترونیک :info@pooyanclinic.ir
اینستاگرام : instagram.com/pooyan_clinic
———
