اعتیاد معضلی است که این روزها دامن گیر افراد بسیاری با شرایط سنی و خانوادگی گوناگون شده است و تعداد بسیاری از این افراد مانند شما که این مطلب را می‌خوانید، به دنبال راهی برای رهایی از این وابستگی آزاردهنده هستند. برنامه موثر بازتوانی ترک اعتیاد این حس را در بیمار ایجاد می‌کند که گویی زندگی‌اش در تمامی سطوح متحول شده است. هرچند تغییرات ذهن، بدن و روحیه عمیق است، اما اگر بیمار دوباره خود را در رفتارها و افکار مخرب غرق کند، این تغییرات دوام چندانی نخواهد داشت. مراقبت‌های بعد از ترک اعتیاد به بیمار کمک می‌کند تا مهارت‌های مدیریتی را که در مرکز بازپروری فراگرفته است، حفظ و به آنها عمل کند تا بتواند پس از به پایان رساندن موفقیت‌آمیز برنامه ترک، یک زندگی پربار و سالم در پیش بگیرد.
انتقال از درمان ترک اعتیاد به مراقبت‌های پس از ترک اعتیاد
برای افرادی که به تازگی درمان ترک اعتیاد را به پایان رسانده‌اند، وسوسه‌برانگیز است که فکر کنند به همین سرعت مشکل اعتیادشان حل شده است. اقدام برای ترک اعتیاد گام مهمی به سوی سلامتی است، اما تا رسیدن به مقصد سلامتی هنوز راه درازی باقی است. اگر بگوییم سم‌زدایی و ترک اعتیاد اول راه است، اغراق نکرده‌ایم. به همین دلیل است که مراقبت‌های بعد از ترک اعتیاد، به ویژه در چند سال نخست پس از ترک، حتماً لازم است.
خطر بازگشت به اعتیاد
بیش از نیمی از بیمارانی که برنامه ترک اعتیاد را به پایان می‌رسانند، دوباره معتاد می‌شوند. برخی از بیماران پس از بازگشت به اعتیاد دیگر هیچ‌گاه فرصت درمان پیدا نمی‌کنند. این نکته واقعیت دردناکی است، اما خوشبختانه بازگشت به اعتیاد قابل پیشگیری است. بیشترین خطر بازگشت به اعتیاد به 60 روز نخست پس از ترخیص از مرکز ترک اعتیاد مربوط می‌شود، البته احتمال بازگشت تا 5 سال پس از ترک وجود دارد.
علل بازگشت به اعتیاد
زمانی که بیمار در مرکز ترک غیر اصولی اعتیادش را ترک می‌کند، معمولاً بسیار باانگیزه است و به آینده‌ای روشن اطمینان دارد. بیمار دوران سخت خماری را پشت سر گذاشته و به خود ثبات کرده است که بدون مواد نیز می‌تواند زندگی کند. بیمار در این مرحله توانایی‌های خود را باور کرده و از موفقیت خود مغرور است. اما زمانی که پا به دنیای واقعی می‌گذارد و زندگی روزمره خود را شروع می‌کند، درمی‌یابد که پاک ماندن چالش دشواری است. دور ماندن از الکل یا مواد مخدر در جهان خارج سخت‌تر از آن چیزی است که در مرکز ترک اعتیاد بستری به نظر می‌آمد. بیماران در کلینیک ترک اعتیاد از پشتیبانی تخصصی برخورداراند و در برابر وسوسه مصرف مواد مخدر محافظت می‌شوند. اما بازگشت به واقعیت شوکی قوی را به فرد وارد می‌کند. بیمار به تازگی بهبود یافته خود را در احاطه انواع وسوسه‌ها تنها و بدون حامی می‌بیند و باید مقاومت بالایی داشته باشد تا دوباره به سمت مواد کشیده نشود. دلایل متعددی برای بازگشت به اعتیاد وجود دارد. اگر بیمار تلاش کافی را برای دور ماندن از مواد مخدر و الکل نکند، انگیزه پاک ماندن به تدریج رنگ می‌بازد. بیمار حس می‌کند که مشکلات را پشت سر گذاشته و دیگر نیازی به سعی و تلاش ندارد. بیمار تحت تاثیر غرور و آرامش زودهنگام، دلایل شروع کردن درمان ترک اعتیاد را فراموش می‌کند و درد طاقت‌فرسا را از یاد می‌برد. اگر بیمار برای پاک ماندن تلاش نکند، پیشرفت درمان متوقف می‌شود و زندگی در دوران ترک برایش رضایت‌بخش نخواهد بود. پناه بردن به مواد مخدر و الکل واکنش بسیاری از بیماران به این وضعیت ناخوشایند است.
زمان شروع مراقبت‌های بعد از ترک اعتیاد
مراقبت‌های بعد از ترک اعتیاد باید تا مدت‌ها پس از اتمام دوره سم‌زدایی و ترک اعتیاد ادامه داده شود. مراقبت بعد از ترک اعتیاد از نظر تخصصی زمانی شروع می‌شود که درمان ترک به اعتیاد به پایان رسیده باشد و بیمار آمادگی برگشت به جامعه را داشته باشد. اما مرحله مراقبت پس از ترک در واقعیت از همان لحظه شروع درمان ترک آغاز می‌شود. متخصصین و مشاوران مرکز درمانی در دوران سم‌زدایی و بازتوانی نیز به تعیین مهارت‌ها و ابزاری می‌پردازند که بیمار برای پاک ماندن و موفقیت درمان به آنها نیاز دارد. مراقبت پس از ترک اعتیاد تا زمانی که بیمار خود را به حفظ یک زندگی سالم و پرمعنا متعهد بداند، ادامه دارد. افرادی که توانسته‌اند پس از ترک بر وسوسه مصرف دوباره غلبه کنند، رمز موفقیت خود را شرکت در درمان‌های مراقبتی مانند گروه‌های خودیاری، جلسات 12 قدم، سازمان‌های حمایتی یا فعالیت‌های داوطلبانه مشوق ترک اعتیاد می‌دانند. این فعالیت‌ها بیمار را با افرادی با اهداف و ارزش‌های مشابه مرتبط می‌کند و این دوستان جدید فرد را تشویق و ترغیب به ساخت آینده‌ای موفق می‌کنند.
اهداف مراقبت‌های پس از ترک اعتیاد
دور نگه داشتن بیمار از مواد مخدر و الکل تنها هدف مراقبت پس از ترک اعتیاد نیست. هدف نهایی این است که بیمار مشارکت فعالی در برنامه درمان داشته باشد و بتواند خود را پس از ترخیص از کلینیک ترک اعتیاد، در زندگی واقعی نیز پاک نگه دارد. برخی بیماران می‌توانند رفتارهای اعتیادآور خود را کاملاً کنار بگذارند؛ اما عده‌ای به رفتارهای قدیمی خود برمی‌گردند. مراقبت‌های بعد از ترک اعتیاد در مقابله با چالش‌های متعدد به روش‌های زیر به بیماران کمک می‌کند:
کمک به بیمار برای داشتن انتخاب‌هایی سالم در حوزه سبک زندگی، فعالیت‌ها و روابط
تقویت مهارت‌هایی که برای مدیریت استرس و کنترل احساسات فراگرفته است.
آموزش شیوه شناسایی محرک‌ها و پیشگیری از بازگشت به اعتیاد
آموزش شیوه به حداقل رساندن آسیب ناشی از بازگشت به اعتیاد در صورت لغزش و ازسرگیری رفتارهای مخرب
امکان دسترسی به گروه‌ها و افراد پشتیبانی که می‌توانند در دوران ترک از بیمار حمایت کنند.
اگر برای درمان خود یا یکی از عزیزان‌تان در جستجوی یک مرکز ترک اعتیاد خوب هستید، توصیه می شود مرکزی را انتخاب کنید که برنامه مراقبتی پس از ترک اعتیاد موثری داشته باشد. در ادامه مهم‌ترین منابع و خدماتی که باید معیار انتخاب خود قرار دهید، معرفی خواهد شد.
