متادون در دسته شبه داروی مخدر صنعتی و آزمایشگاهی قرار دارد. این ماده عمدتاً برای درمان اعتیاد به سایر مواد شبه افیونی مثل هروئین، مورفین و کدئین به‌کار می‌رود. در فرایند ترک از قرص متادون و شربت متادون برای مهار بیماری و جلوگیری از عوارض ترک با علم به اینکه مصرف آن، تاثیرات مخرب ماده مخدر را ندارد، استفاده می‌شود. از جمله کاربردهای خاص این ماده آزمایشگاهی می‌توان به استفاده به‌عنوان مسکن قوی برای ترک اعتیاد و به کارگیری در برنامه‌های سم‌زدایی بدن در دوره ترک مواد مخدر اشاره کرد که باید حتما طبق نظر پزشک تجویز شود. گاهی برخی پزشکان متادون را به‌عنوان مسکن دردهای مزمن تجویز می‌کنند. در ادامه این مقاله با خصوصیات بیشتر این ماده آشنا می‌شویم و می‌خواهیم بدانیم چرا از آن برای ترک اعتیاد استفاده می‌شود.
متادون چیست؟
ماده مخدر اعتیادآور متادون که تحت نام تجاری Dolophine عرضه می‌شود، دارویی است که نخستین بار توسط یک پزشک آلمانی در سال ۱۹۳۷ برای درمان دردهای شدید تولید شد. این مخدر صنعتی به‌صورت قرص، شربت یا پودر کریستالی سفید رنگ تولید می‌شود. متادون در نقش داروی نگهدارنده، جهت کنترل اعتیاد به مواد مخدر به‌صورت خوراکی (پودری که در نوشیدنی حل می‌شود) مصرف شده یا به شکل عضلانی و وریدی تزریق می‌گردد.
بیشتر افرادی که مصرف‌کننده‌های هروئین و تریاک هستند، در صورت عدم دسترسی به مواد مخدر از متادون به‌عنوان گزینه‌ای جایگزین استفاده می‌کنند. هرچند که این ماده به‌عنوان درمان اعتیاد و کاهش دردهای شدید تجویز می‌شود، اما سوءمصرف آن خود ممکن است منجر به وابستگی شدید و اعتیاد گردد. این ماده مثل مورفین و هروئین با تاثیرگذاری بر گیرنده‌های اوپیوئیدی عمل کرده و شدت درد و خماری مصرف‌کننده را تثبیت می‌کند. مدت زمان اثر آن در ابتدا حدودا بین ۴ تا ۷ ساعت است. البته این مدت زمان با توجه به میزان متابولیسم فرد، در مصارف بلندمدت به ۲۴ تا ۴۸ ساعت هم می‌رسد.
نحوه مصرف متادون و کاربرد آن در پزشکی
همان‌طور که گفته شد، برای مهار دردهای نسبتا متوسط تا شدید از قرص خوراکی، شربت یا آمپول متادون استفاده می‌شود. معمولاً زمانی‌که سایر مسکن‌های غیرافیونی تأثیری بر کاهش درد فرد ندارند، یا شدت درد از آستانه تحمل او بیشتر می‌رود، مصرف قرص متادون توصیه می‌شود. دیگر کاربرد این ماده آزمایشگاهی، مهار اعتیاد به مواد مخدر است. در این مرحله پزشک برای کنترل عوارض ناشی از ترک اعتیاد به مواد مخدر، مصرف این ماده را تجویز می‌کند. برای مصرف‌کننده‌های تزریقی که به ویروس ایدز و هپاتیت C مبتلا شده‌اند هم متادون تزریقی تجویز می‌گردد.
تجویز دوز مصرفی، تعداد دفعات و شکل دارو اعم از اینکه قرص باشد یا شربت، به عوامل زیر بستگی دارد:
سن فرد
وضعیت جسمانی
بیماری زمینه‌ای و شرایط تحت درمان
واکنش بدن نسبت به اولین دوز مصرف دارو
شرایط پزشکی.
بهتر است قرص و شربت متادون همراه با آب مصرف شود و ترجیجاً برای قورت دادن قرص به سراغ دیگر انواع نوشیدنی نروید. در همین راستا مصرف دوغ و متادون هم به دلیل وجود کلسیم در دوغ چندان توصیه نمی‌شود.
اعتیاد به متادون
متأسفانه روزبه‌روز برتعداد افرادی که خودسرانه و بدون تجویز پزشک از قرص و شربت متادون مصرف می‌کنند، افزوده می‌شود. باتوجه به اینکه مصرف بیش‌از اندازه این ماده حتی خطر مرگ به‌دنبال دارد، باید مراقب باشید که به آن وابسته نشوید. اعتیاد به مصرف قرص و شربت مثل هر ماده مخدر دیگری، عوارض و علائم جسمی، ظاهری و روحی خودش را دارد. بارزترین نشانههای اعتیاد به متادون مشکلات تنفسی و کبدی، تنش و اضطراب، و خلق‌وخوی بد هستند.
نکته مهم در فرایند ترک متادون این است که به‌هیچ‌وجه مصرف قرص و شربت را ناگهانی قطع نکنید. عوارض قطع ناگهانی متادون می‌تواند خطرناک باشد، بهتر است دوز مصرفی به‌تدریج کم شود تا عادت مصرف از بدن فرد بیفتد. در نهایت یادتان باشد که مصرف و ترک متادون در خانه باید زیر نظر پزشک انجام شود.
نشانههای اعتیاد به متادون کدام است؟
معمولاً اکثر افرادی که سوءمصرف مواد دارد، اعتیاد خود را منکر می‌شوند. بنابراین راهی نمی‌ماند تا از روی نشانههای ظاهری بتوانیم افراد معتاد به مواد مخدر و متادون را تشخیص دهیم. نشانههای اعتیاد به متادون تقریباً شبیه علائم افراد معتاد به تریاک، هروئین و یا مورفین است که در ادامه برخی از آنها را آورده‌ایم:
نوسان در ضربان قلب
ضعیف شدن نبض و کاهش فشار خون
تنفس سطحی و اختلال در ریتم تنفسی
خواب‌آلودگی غیرطبیعی
تورم صورت
سردرد
کاهش تمرکز، کندی و سخت شدن تکلم
ضعف حافظه و فراموشی
ضعف، سرگیجه و تهوع
خشکی دهان
اسپاسم ماهیچه‌ای
بدن درد و خارش بدن
تعریق و لرزش
سرد شدن بدن
اختلالات جنسی
تحریک پذیری و پرخاشگری.
عوارض مصرف متادون
در مجموع، استعمال هرنوع ماده مخدری تأثیر سوء بر بدن و روح فرد می‌گذارد که بسته به مدت زمان مصرف و دوز مصرفی، این تأثیرات متفاوت خواهند بود. مصرف متادون به‌تنهایی نقش معالجه‌گر ندارد، بلکه صرفا به‌عنوان یکی از اجزای فرآیند ترک اعتیاد معتادان به‌کار می‌رود.
معمولا در چند ساعت ابتدایی مصرف، فرد دچار خواب‌آلودگی شدید و کندی تنفس خواهد شد. شواهد نشان می‌دهند چنانچه مقدار مصرف متادون مطابق با نسخه پزشک باشد، مشکلی برای مصرف‌کننده پیش نخواهد آمد. اما مصرف دوز خودسرانه این ماده می‌تواند تأثیرات نامطلوبی بر اندام‌های داخلی بدن و قدرت تفکر فرد داشته باشد. این مخدر با بالا بردن آنزیم‌های کبدی می‌تواند به کبد آسیب بزند و احتمال ابتلا به سرطان کبد را افزایش دهد.
از عوارض جانبی شایع مصرف متادون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
دل‌درد
سردرد
یبوست
سرگیجه
استفراغ
خستگی
حالت تهوع
خواب‌آلودگی.
معمولا این عوارض چندان طولانی نیستند و بیشتر طی چند روز یا نهایت چند هفته برطرف می‌شوند. چنانچه این علائم ادامه‌دار بوده و شدت گرفتند، حتماً پزشک را در جریان بگذارید.
عوارض جدی مصرف متادون به‌عنوان دارو
در مواردی پیش می‌آید که فرد پس از دوره مصرف متادون، نسبت به آن وابستگی پیدا می‌کند و قطع دارو عوارض جسمی برایش به‌دنبال دارد. گاهی شرایط بدتر شده و شاهد عوارض جدی‌تری در فرد خواهیم بود مانند:
نارسایی تنفسی
تنگی نفس
سرگیجه
سبکی سر
احساس ضعف
درد قفسه سینه
تنفس بسیار کم‌عمق (حرکت قفسه سینه با تنفس)
افت فشار خون ارتواستاتیک (فشار خون پایین هنگام برخاستن از خواب، بعد از نشستن یا دراز کشیدن)
غش کردن
حالت تهوع
استفراغ
کاهش اشتها
دردهای شکمی
جمع شدن مردمک
کبودی لب
کهیر زدن و خارش پوست
ایجاد زخم‌های گوارشی
کاهش سطح کورتیزول بدن
سقط جنین، نازایی و ناباروری
قطع عادت ماهانه در بانوان
پوسیدگی دندان
درد عضلانی و کمردرد
لرز و تعریق
خمیازه
اختلال در خواب
بیقراری
آبریزش بینی و چشمان اشک‌آلود
اسهال و گرفتگی معده
تحریک‌پذیری یا اضطراب.
عوارض روانی بلندمدت استفاده از قرص متادون
مصرف متادون در بلندمدت می‌تواند علاوه بر مشکلات جسمی که برای فرد ایجاد می‌کند، عوارض ناخوشایندی هم در روح و روان او داشته باشد، از جمله:
افسردگی و احساس نارضایتی از خود
میل به خودکشی
اضطراب و بیقراری
اختلال شخصیت و عدم ثبات آن.
در مواردی هم استفاده همزمان متادون با برخی داروهای خاص شرایط را بدتر کرده و عوارض جانبی استعمال این ماده شبه افیونی را چندبرابر می‌کند. مصرف همزمان این ماده با داروهای زیر ممنوعیت دارد و باعث ایجاد عوارض جانبی مانند تشدید خواب‌آلودگی، اختلال در تنفس و کند شدن تنفس می‌شود:
سایمتیدین
آنتی‌بیوتیک‌هایی مثل کلاریترومایسین و اریترومایسین
داروهای ضد قارچ مثل ووریکونازول، کتوکونازول و پوساکونازول
داروهای HIV، مانند ریتوناویر یا ایندیناویر
داروهای افسردگی
مصرف همزمان با داروهای بیماری‌های روانی
مصرف همزمان با داروهای پارکینسون.
مصرف آن در دوران بارداری
مصرف متادون در بانوان باردار روی جنین تأثیر می‌گذارد و ممکن است شاهد وابستگی جنین به دارو باشیم. معمولاً برای زنان باردار، متادون‌های توزیعی داروخانه‌ای توصیه می‌شوند که اثرات و عوارض جانبی کمتری برای جنین دارند. در دوران شیردهی هم ممکن است اثرات وابستگی به این ماده از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل شود. به‌همین خاطر توصیه می‌شود متادون پس از شیردادن به نوزاد مصرف شود، به‌علاوه اینکه نباید از دوز مصرف تجویزی بیشتر باشد.
عوارض متادون بر مردان، باروری و عملکرد جنسی آنها
اختلال جنسی از جمله عوارض مصرف قرص و شربت متادون در مردان است. مطالعات نشان می‌دهند حدود ۸۷% زنان و ۸۵% مردانی که از شربت و قرص متادون برای مهار اعتیاد به مواد مخدر استفاده کرده‌اند، با مشکل جنسی روبه‌رو شده‌اند.
اثرات متادون براى چه مدت باقى مى‌ماند؟
متادون از جمله مواد مخدر با اثر طولانی‌مدت محسوب می‌شود. در فرایند ترک افراد معتاد به مواد شبه افیونی، یک دوز متادون برای یک شبانه‌روز کافی است. افراد معتاد به هروئین باید سه تا چهار بار در روز قرص و شربت مصرف کنند. درمان متادون می‌تواند همیشگی باشد. اما در صورت تشخیص پزشک، می‌توان درمان را به‌صورت تدریجی پایان داد. چراکه قطع ناگهانی مصرف متادون عوارضی مثل اسهال، درد عضلانی و دل‌‌پیچه را به‌دنبال دارد.
منبع:zagrosdarou
————————–
درباره کلینیک
اولین مرکز درمان سوء مصرف مواد با مجوز رسمی از دانشگاه علوم پزشکی استان گیلان
کلینیک ترک اعتیاد پویان (سال تاسیس : 1385 )
دکتر سیده زهرا پیرو نذیری
ساعت کار صبح ها 9 الی 13 و عصر ها 17 الی 21
آدرس : رشت – خیابان مطهری – بین مسجد چهار برادران و سه راه حاجی آباد – ساختمان حکمت – طبقه 2
تلفن : 33330485 013 – 33341501 013
پست الکترونیک :info@pooyanclinic.ir
اینستاگرام : instagram.com/pooyan_clinic
-
طراحی سایت