علل عود بعد از درمان چیست؟

علل عود بعد از درمان چیست؟
شواهد پژوهشی نشان می دهد اغلب عودها به دنبال وسوسه ی شدید پدید می آیند.شرایطی که موجب عود می شوند شامل چهار دسته عمده اند.(1)کشش ها وامیال فردی و باورهای اشتباه در خصوص مصرف مواد.(2)حالت های خلقی منفی و شرایط استرس زا از جمله فشارهای اجتماعی و تعارضات بین فردی.(3)حالت های خلقی مثبت نظیر مهمانی ها یا رویدادهای خوشایند.(4)موقعیت های اجتماعی برانگیزاننده مانند اصرار دوستان یا مشاهده ی مصرف مواد توسط دیگران.عدم تعادل بین خواسته ها،ارتباط با دوستان و همکاران معتاد،نوع لذت بردن از زندگی و فقدان زندگی سالم،از جمله عوامل سوق دهنده به سمت مصرف هستند.

تجربه نشان داده است که همه ی موارد لغزش ها (بازگشت کوتاه مدت) منجر به عود نمی شوند.نحوه ی تلقی فرد از لغزش یا اشتباه در این که بتواند خود را کنترل کند یا دوباره به آن عمل بازگردد،موثر است؛افرادی که لغزش را ناشی از عوامل درونی و ضعف شخصیتی خود می دانند،خود را به باد انتقاد گرفته و دچار مصرف مجدد می شوند.لذا وظیفه ی درمانگر و اعضای خانواده است که کمک کنند تا فرد در حال بهبودی احساس توانمندی و خودکارآمدی کرده و پس از لغزش،به درمان باز گردد.

موقعیت های پر خطر عود :
– سرکوب خشم و عدم ابراز آن،ابراز خشم و عصبانیت به روش نامناسب.
– حالت عصبی و بی حوصلگی،افسردگی،افکار ناراحت کننده.
– انکار(من معتاد نیستم).
– رفتارهای افراطی مثل قمار،پرخوری،کار بیش از حد،افراط در روابط جنسی.
– خستگی بیش از حد،اضطراب اجتماعی،نداشتن هدف در زندگی،تنهایی یا انزوا.
– اطمینان بیش از اندازه به پاکی خود(من بر این مشکل غلبه کردم،دیگر مواد مصرف نمی کنم).
– خاطرات غم انگیز،رنجش و نفرت از دیگران،دلسوزی به حال خود،احساس شرم.
– اعتقاد به اینکه موادمخدر برای تفریح و سرگرمی لازم است.
– اصرار جمع برای مصرف (میهمانی،جشن،اعیاد)
– عدم قاطعیت و احساس ناراحتی در رد کردن مواد (اشکال در “نه گفتن”).
– حضور در جمع مصرف کنندگان مواد،زندگی کردن یا کار کردن با مصرف کننده ها.
– باور با اینکه درمان کمکی به من نمی کند،پاکی برای مدت کوتاهی کافیست،به شرکت در جلسات و پیگیری درمان علاقه ای ندارم.
– سرپیچی از دستورات پزشک معالج یا راهنما.
– جدی نگرفتن اصول برنامه ی بهبودی.
– احساس این که خانواده نیازی به شناخت بیماری و شرکت در جلسات ندارند.
– مشکلات ارتباطی؛مشاجره،بی اعتمادی،به سختی رابطه ی جدید برقرار کردن.
– اعتقاد به این که وقتی تنها هستم راحت ترم و نیازی به کمک و راهنمایی دیگران ندارم.
– اعتقاد به این که مشکلات ناشی از من نیست و منشا دیگری دارد.
– مشکلات جنسی (ترس از داشتن روابط جنسی معقول،نداشتن کنترل بر رفتار یا احساسات جنسی،داشتن رفتارهای نامناسب جنسی).
– فشارهای عصبی و مشکلات خاص در یک رابطه با خانواده و دیگران،طلاق.
– میل شدید،وسوسه یا امتحان میزان کنترل.
– حضور در اماکنی که تمایل به مصرف موادمخدر را در فرد بوجود می آورد.
– نگهداری مواد در منزل یا محل کار.
– فکر مصرف مواد جهت آزمایش کنترل خود،امتحان قدرت اراده.
– مشاهده یا بوی مواد،بی دلیل دچار وسوسه موادمخدر شدن.
– موقعیت های شغلی (ترفیع یا اخراج از کار).
– مشکل در چگونگی گذراندن اوقات فراغت.
– دشواری در کنترل فشارهای عصبی یا اضطراب.
– دشواری در حل مشکلات.
– اعتقاد به این که من هرگز حالم بد نمی شود.
– نداشتن برنامه روزانه یا هدف پیشرفت در زندگی.
– دردها یا مشکلات جسمانی.
– حوادث و اتفاقات ناگوار.
– تنها ماندن در خانه و وسوسه مصرف.
– گذر از مکان ها و معابری که یادآور مصرف یا خرید مواد باشد و یا فروشندگان مواد در آنجا حضور داشته باشند.
– خستگی شدید و گرسنگی.

چگونه از لغزش و عود به مصرف مجدد مواد مخدر پرهیز کنیم؟

کنترل خشم در دوران پاکی:
یکی از مواردی که بسیاری از افراد در حال بهبودی،مقابله با آن را دشوار می دانند،خشم و عصبانیت است.بیشتر آنان لغزش را ناشی از ناتوانی در کنترل خشم می دانند.عدم کنترل مناسب خشم می تواند تهدیدی برای پاکی باشد و همچنین منجر به بروز آشفتگی هایی در روابط گردد.افراد وابسته به مواد،نسبت به خود و دیگران خشمگین هستند و دیگران را مسئول احساسات منفی خود می دانند.بنابراین لازم است هم اعضای خانواده و هم فرد بهبودیافته مراقب نحوه ی کنترل و ابراز خشم خود باشند.

مهارت های زندگی:
افراد وابسته به مواد،در رویارویی با مسائل زندگی،فاقد توانایی های لازم برای مدارا هستند و همین عامل آنها را در مواجه با مشکلات و مسائل روزمره ناتوان و آسیب پذیر می سازد.به همین دلیل لازم است برای حل این مشکلات،برخی از مهارت ها آموخته شوند.آموزش مهارت های زندگی به فرد کمک می کند در زندگی امنیت بیشتری احساس کند.مهارت های تصمیم گیری،حل مساله،ارتباط موثر،رفتار بین فردی،مقابله با هیجانات منفی و مقابله با استرس،فرد را در مواجهه با مسائل زندگی توانمند می سازند.

نقش خانواده

خانواده نقش بسیار مهمی در پیشگیری از عود به مواد مخدر دارد . چون بیمار بیشترین زمان حفظ پاکی را در کنار آنان می گذراند .خانواده ها می توانند با بالا بردن اطلاعات خود در مورد انواع مواد و چگونه همراهی و دادن انگیزه به درمان کمک شایانی در حفظ پاکی بیمار داشته باشند.

نویسنده :  فاطمه پورصفر

کارشناس ارشد روانشناسی

روانشناس کلینیک ترک اعتیاد پویان رشت