از میان مواد اعتیادآور ، مواد محرک به واسطه ترکیبات شیمیایی خاص علاوه بر صدمات جسمانی دارای قدرت فراوان در ایجاد وابستگی روانی و تغییرات رفتاری در فرد می باشند . به همین دلیل میزان وابستگی فرد به این مواد بسیار بالا است و در صورت اقدام به ترک خودسرانه احتمال وسوسه ، لغزش و عود به میزان زیادی وجود دارد .
مواد محرک با ایجاد حالات روانی _ رفتاری خاص و هجوم افکار نا خواسته ، توهم و هذیان برای خود فرد و اطرافیان بسیار خطرناکند . با توجه به خصوصیات مذکور ، مواد محرک بویژه شیشه روان درمانی منحصر به خود را می طلبد که در آن به جز در موارد معدود از دارو استفاده نمی شود واین روان درمانی از نوع شناختی _ رفتاری (CBT) می باشد .
در روان درمانی شناختی _ رفتاری ، درمانگران تلاش می کنند تا با ایجاد شناخت و خود آگاهی در بیمار ،تغییرات رفتاری که همانا حرکت به سوی زندگی بدون مواد و فاصله گرفتن از عوارض خطرناک آنهاست بوجود آورند و در نهایت با تغییر سبک زندگی فرد او را به یک زندگی سالم رهنمون سازند . اخیرا” در درمان روان شناختی وابستگی به مواد محرک از الگوی ماتریکس (matrix) استفاده می شود . روش درمانی ماتریکس ، درمانی غیر دارویی در افراد وابسته به شیشه است که جز در موارد نادر نیاز به بستری بیماران نمی باشد . این روش معروفترین و شناخته شده ترین روش درمان اعتیاد به شیشه در سراسر دنیاست .
اجرای ماتریکس که به صورت هفته ای دو الی سه بار با حضور درمانگر و بیمار انجام می شود ، یک برنامه زمانبندی شده سه ماهه می باشد که تمام جلسات دارای یک برنامه تدوین شده مشخص است . در تعدادی از جلسات حضور حداقل یکی از اعضای خانواده بیمار ضرورت دارد . مدت زمان هر جلسه در یک روز حدود 45 دقیقه بوده که در طول جلسه مباحث مخصوص آن جلسه ، تکالیف جلسه قبل ، آموزشهایی برای هفته آینده، بر رسی وضعیت رفتاری در طول هفته و غیره را شامل می شود . در روش درمانی ماتریکس بر مداخلات زیر تکیه می شود :
– آشنایی بیمار و خانواده اش در باره اعتیاد ، مواد محرک و چگونگی درمان
– شناسایی موقعیتهای مشکل آفرین هر بیمار
– مهارت های پیشگیری از ایجاد وسوسه ، ولع مصرف و کنترل آنها
– مهارت های مدیریت موارد احتمالی لغزش و روشهای پاک ماندن
– افزایش توان در برخورد با استرس و ناملایمات
– مهارت های زندگی سالم و بدون مواد نظیر برنامه ریزی ، ارتباط با دیگران ، تفریحات سالم و غیره
– افزایش بصیرت فرد نسبت به رفتارهایش و اصلاح مشکلات روانی و رفتاری
– مدیریت درمان اختلالات جسمی حاصل از اعتیاد
البته در الگوی ماتریکس علاوه بر دنبال کردن یک برنامه مدون که تمام موارد فوق و بسیاری اهداف درمانی دیگر را شامل می شود ، هدف های زیر نیز در هر جلسه دنبال می گردد :
– افزایش ماندگاری بیماران در درمان
– دور ماندن از مواد
– کاهش وسوسه و میل مصرف
برای هر بیمار در هفته ، آزمایش ادرار انجام می شود و بر اساس نتایج آزمایش و مصاحبه های انجام شده در کل دوره درمان وضعیت پیشرفت بیمار ارزیابی شده و بر حسب این ارزیابی مداخلات لازم انجام می گیرد .
حال با عنایت به افزایش روز افزون وابستگان به مصرف شیشه و لزوم درمان کامل و استاندارد این بیماران ، هدایت و راهنمایی آنها که اغلب از قشر جوان جامعه اند به مراکز درمانی ، ضرورتی اجتناب نا پذیر می باشد .
بهرام سروری – کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
